top of page
Ara
Yazarın fotoğrafıUnlimited
16 Ağu 20216 dakikada okunur

Bir başkası için ben kimim?

Aslı Narin’in 3 Nisan-16 Mayıs 2021 tarihleri arasında KRANK Art Gallery’de gerçekleşen Bir Başkası İçin Ben sergisi, duvara yerleştirilmiş birbirinden farklı cyanotype imgeleriyle izleyiciyi mavi bir ormana sokuyor


Yazı: Melis Golar



Aslı Narin, Bir Arada Varolmanın Kırılganlığı, 2021, 8’ 30’’ tek kanal video



Cyanotype son zamanlarda oldukça sık kullanılan bir fotoğraf baskı yöntemi. 1840’lara tarihlenen bu yöntemin yeniden rağbet görmesinin sebeplerini araştırmak uzun zamandır aklımdaydı. Aslı Narin’in KRANK Art Galeri’de gerçekleşen Bir Başkası İçin Ben sergisi bu araştırmaya başlamam için harika bir vesile oldu. Yazının ilk bölümünde cyanotype’ın yarattığı ihtimallere ve tercih edilmesindeki cazibeli özelliklerine odaklanırken, ikinci bölümünde Narin’in sergisi üzerine bir değerlendirme kurguluyorum.


Cyanotype, ultraviyole ışıkta pozlanmayla oluşan ve kimyasalların sağladığı cyan mavi ile elde edilen fotoğrafik bir baskı yöntemi. Cyanotype’ın giderek yaygınlaşmasının önemli sebeplerinden birinin uygulama kolaylığı ve uygun maliyetlerle üretilebiliyor olduğu belirtiliyor (Böcekler 2019). Son dönemlerde DIY (Do it Yourself) kültürünün getirdiği ucuz, benzersiz, kişiselleştirilmiş üretimlerin yükselişteki özerk üretim ve zanaat alanına etkisinin bu ilgiye önemli bir katkısı olduğu yadsınamaz bir gerçek. Cyanotype’da üretim daha çok zamanlama, ışık ve malzemeyle olan el emeği yoğun bir uğraşı üzerinden kuruluyor.


Teknik olarak melez bir yapı sunduğu ve deneyselliği ön plana çıkardığı için kullanım alanlarının çeşitlendiğini söylemek mümkün. Hatta farklı kaynaklar cyanotype’ı fotoğraf baskısı, hem resim hem de bir çizim transfer tekniği olarak kabul edebiliyor. En basit araçlarla dahi baskıya elverişli olması, örneğin; bir objektif olmadan nesnenin fotoğrafik baskısını yapabiliyor olması, yöntemi diğerlerine nazaran daha avantajlı kılıyor. Sanatçının ortaya çıkaracağı olasılıkları, objektifin sınırlandırıcılığından uzaklaştırarak arttırıyor; ve üretimi özgürleştiriyor. Diğer bir önemli özelliği ise; yöntemin doğasının öngörülemez oluşu. Üretim sırasında kullanılan kimyasalların miktarı ve güneş ışığının yoğunluğu ortaya çıkan görüntüye doğrudan müdahale ettiği için her fotoğraf, üreten için hem yeni bir deneyim alanı yaratıyor, hem de çalışma pratiğini sonuç değil süreç odaklı hale getiriyor.


Yukarıda bahsettiğim sebepler bir araya geldiğinde cyanotype’ın fotoğrafın kimi prensiplerinden ayrıldığını yavaş yavaş kavramaya başlıyorum. Cyanotype klasik fotoğraf tekniğinin aksine fotoğrafın mekânı ve zamanı dondurma veya bunları bir kanıt olarak sunma niteliğini ortadan kaldırarak, fotoğrafın öznesini zaman ve mekândan soyutlayabilme olasılığını da elverişli hâle getiriyor. Böylelikle sanatçıya tasarlayabileceği bir oyun alanı bırakıyor. Bu yöntemi, bir nevi fotoğrafın kendi içinde yapılan bir yerleştirme veya bir kolaj olarak tanımlarsam sanırım yanlış yapmış olmam.


Cyanotype ilk kez İngiltereli bir botanist olan Anna Atkins tarafından kullanıldı. Atkins hem koleksiyonunu yaptığı hem de bilimsel olarak incelediği yosun türleri ve çeşitli bitkileri British Algae: Cyanotype Impressions başlıklı bir fotoğraf kitabında kayıt altına aldı ve bu çalışmayı cyanotype tekniği kullanarak yayınladı. Bugün bu tekniğin doğayla bütünleşmiş bir biçimde işleyişi yalnızca sanatsal üretimlere ilham olmakla kalmıyor, tabiat-insan ilişkisini yeniden sorgulamaya elverişli bir zemin de hazırlıyor.



 

“Sadece bildiklerimizi görüyorsak bilmediklerimizi nasıl görürüz?”

Gündüz Vassaf

 

Bir Başkası İçin Ben sergisinde Aslı Narin, doğa ve insanın arasındaki benzerlikleri izleyiciye hatırlatıyor ve yıllar içinde birbirinden uzaklaşan bu ikiliyi yakınlaştırmanın yeni yollarını arıyor. Doğanın kendi içindeki uyumlu birlikteliğini, sarılmış ağaç kökleri ve dallarıyla ifade ediyor. Tüm bunları uzun zamandır üstünde çalıştığı ve ustalaştığı cyanotype baskılar üzerinden aktarıyor.


Narin, sergide bir duvara yerleştirdiği birbirinden farklı cyanotype imgeleriyle izleyiciyi mavi bir ormana sokuyor. Ormanda gördüğümüz dallar ve kökler uzaktan bakıldığında laboratuvardan alınmış birer hücre örneklerini andırıyor. Yakınlaşınca ise bu laboratuvarın bir ağacın çeşitli dallarından alınan kesitlerinin, yani dalların ve köklerin portreleri olduğunu görüyoruz. Sanatçı bu imgeleri bizim için adeta bir büyüteçle yakınlaştırıp uzaklaştırarak, incelemeye açıyor. Karşılaştığımız imgeler bir su damlasının içine, bir hücrenin çeperine veya evrenin içindeki herhangi bir oval, dairesel ve organik formun içine hapsolmuş gibi duruyorlar. İlk bakışta edindiğim bir mikroskop kadrajına bakma izlenimini de sanırım buradan edindim. Öte yandan her şeyin mavi renge boyanmış olması kimi sahnelerin tamamıyla organik olduğu konusunda şüphe uyandırıyor. Baskılarda gördüğümüz doğaya dair görseller, “medeniyet” in arkasında bırakmış olabileceği izleri de akla getiriyor. Bir tel mi bir dala sarılmış, yoksa bir dal, ağacı mı sarmalamış, cyanotype’ın maviliklerinde bu soru sessiz bir belirsizlikte kalıyor. Gerçi bunun bir tel veya bir plastik parçası olması onu doğaya ait bir nesne yapmaktan alıkoyamaz. Çünkü en nihayetinde insan doğanın bir parçası, bu yüzden onun ürettiği tüm araçlar da doğanındır. Bu araçları yapıcı veya nahoş kılansa, kendini en “gelişmiş akıl” olarak ilan eden insanın takdiri. Sergide de karşılaştığımız bu muğlaklık, hem cyanotype’ın ışık ve zamanla yaptığı bir oyunla hem de cyan solüsyonunun verdiği mavinin tonlarıyla pekişiyor.



Aslı Narin, Bir Arada Varolmanın Kırılganlığı, 2021, 8’ 30’’ tek kanal video



Sergide sanatçının durduğu, doğa ile insan arasındaki uzlaştırıcı rolü ve hatta tam da gözümüzün önümüzde duran ve her zaman es geçtiğimiz gerçekleri tüm şeffaflığıyla ve olabilecek en sade dille anlatması çok etkileyiciydi. Hatta öyle ki kimi zaman bu rolünü izleyiciyle görülenin arasından neredeyse çekilerek yapmıştı. Narin burada, ustaca bir hamleyle bitki imgelerini kendi olağanlıkları içinde, ona sunulduğu durulukta ifade ederek, fotoğrafın görenin gözünden aktarılması klişesini bir hamleyle yıkıyor. Öyle ki karşı karşıya kaldığımız imgeler görenin gözünden değil, adeta öznenin diliyle aktarılıyor. Her ne kadar Narin’in tekniği, Atkins’in bir bitkiyi birebir transfer etmesinden çok daha farklı, kendi kadrajını yaratarak bir araya gelmesi olanaksız kök, dal fotoğraflarını tek fotoğrafta rastlantısal şekilde birleştirme ve geleneksel cyanotype yönteminin dışında daha karmaşık bir süreç içeriyor olsa da, sanatçının oluşturduğu bu doğa kolajı oldukça organik görünen bir fotoğraf serisi sunmayı başarıyor. Öyle ki Atkins’e yapılan; “Gördüğümüz şey bir sanatçının bitkiye dair izlenimi değil, bitkinin yarattığı kendi izlenim” yorumu Narin için de yapılabilir (OpenArtsArchive 2018). Üstelik bu durum bizi; gerçek, yaşayan ve sadece dili olmadığı için bizimle iletişim kurduğunu çoğunlukla unuttuğumuz doğaya dair imgeler üzerinden tekrar çözümlemeye, anlamaya zorluyor.


Climate Change and Museum Futures başlıklı kitapta bütün makaleler aslında hep bir ağızdan aynı şeyi haykırıyorlar. İnsan ve insan olmayan arasındaki iletişimi ve ilişkiyi anlamaya odaklanırken, bu ikiliyi farklı maddeler olarak değerlendirmek yerine tek bir vücut olarak görmeyi öneriyorlar. Aydınlanma sonrası ortaya çıkan kültür ve doğayı ayrıştırma dürtüsü; insan olmayan varlıkların hissiz, akılsız ve pasif olarak nitelendirilmesine sebep oldu. Bu durum aynı zamanda biz insanları, insanlık dışında kalan her şeyin kaderini belirlediğini düşünen bir sistemin üyeleri yaptı (Hall 2011). Bu probleme çözüm olarak Latour, ecolozing kavramını öne sürüyor. Yani doğal ve sosyal özleri birbirine bağlı ve karmaşık ve karşılıklı bir ilişki olarak görmek (Latour 2007).


Narin izleyiciye bu önermeyi, sergide bulunan video çalışmasıyla adeta onaylıyor. Birbirleriyle kol kola vermiş tek vücut gibi işleyen ormanın, sergi metnini kaleme alan Naz Kocadere “bireylerin beslendiği ağları” kopya eden veya benzeştiren bir yanı olduğuna değiniyor. Bir Arada var Olmanın Kırılganlığı videosu bu yönü oldukça net bir biçimde aktarıyor. Bir orman içinde birbirlerine kenetlenen iki ağacın görkemli iletişiminin görseli, videonun devamında birbirine değen, dokunan ve sarmalanan insan kollarına dönüşüyor. Ağaç dalı ile ağaç dalı, insan bedeni ile bir diğeri… Peki bu ikililerin kavuşacağı, yani diğer bir deyişle ağaç dalı ile insan kolunun, insan ile insan olmayanın bir olacağı ve bunu samimiyetle hissetmeyi başaracağımız bir an gerçekten olacak mı? Serginin ismi bu sorunun cevabıyla ilgili güzel ipuçları verse de henüz bunu söylemek ne yazık ki o kadar kolay değil.


Tüm bu bütünleştirici düşünceler iyi hoş fakat, sanki gerçekte uzak ve tahayyüllerimizin dışında, bir yerde hep ikna olmamız gerekiyor gibi... Bu sergi, yıllar önce okuduğum bir kitabı tekrar elime almama sebep oldu. Edwin Abbot’un Düzülke’sinde ana karakter olan iki boyutlular dünyasının karesi, sürekli üç boyutlu dünyayı hayal ediyor ve yaşadığı sistem içerisinde bunu hayal etmesi diğer çok kenarlılar tarafından yasaklanıyor. Bir küp olmak o kadar zor mu? Narin tıpkı bu kitaptaki gibi; sergide karşılaştığımız iki boyutlu dünyanın ötesinde bulunan yeni boyutları hayal etmeye bizi itiyor. Ve aslında bunu düşlemenin çokta imkânsız olmadığına dair bir mucizeyi diğer bir deyişle, bir aradalığı ve bir olma arzusunu ağaçların dalları arasından kulaklarımıza fısıldıyor.


Öte yandan bizi ikna etme niyetinde, tüm o bütünün bir parçası, hissetmemizi salık veren, yoga, meditasyon gibi pek çok öğreti ve düşünce mekanizmasının içinde, doğayı dinlemek izlemek ve gözlemlemenin yeterli olduğunu düşünmek zor. Çünkü diğer tarafta her birimize dayatılan kendini tanımlama zorunluluğu bizleri bireyselleştiriyor ve doğadan bizi koparan bir yarışa sokuyor. Hepimiz bu dünyaya ait bütünün bir parçasıyız ve hepimiz birbirinden tamamen farklı resmediliyoruz. Tıpkı Narin’in sunduğu kol kola sarılan ağaç dallarının yakınlaştırılmış portreleri gibi.


Bir olmayı önerenlerin karşısında, kendini tanımlama derdinin gölgesinde, bir bütün gibi hissetmek yerine ayrıştırılmak oysa ki an meselesi. Narin için mesele buraya kadar geldi mi bilmiyorum fakat bu hissi tekrar değerlendirmeyi önerdiğinde soru oldukça yerinde; sahiden, bir başkası için ben kimim?



Aslı Narin, Aşağıda ve Ötede, Suluboya kağıdına cyanotype baskı, 2021



Kaynakça

  • Böcekler, B. (2019). Başlangıcından Günümüze Cyanotype’ın Tarihsel Gelişimi ve Örnek Bir Proje:“Istanbul Mavisi”. Art-Sanat Dergisi, (13), 53-86.

  • Hall, M. (2011). Beyond the human: Extending ecological anarchism. Environmental politics, 20(3), 374-390.

  • Latour, B. (2007). To modernize or to ecologize? That is the question. Technoscience: The Politics of Interventions, 249-72.

  • OpenArtsArchive. (2018, May 21). Anna Atkins Cyanotype [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=pH3onQbfzc4

  • Vassaf, G. (1992). Cehenneme Övgü (Vol. 25). İletişim Yayınları.


Bibliografya

Comments

bottom of page