Gerçeklikten gerçeğe, gerçekten gerçekliğe

Murat Germen'in Serap|Mirage isimli kişisel sergisi 28 Ocak – 8 Mart 2025 tarihleri arasında Maçka Sanat Galerisi'nde gerçekleşiyor. Sergiyi galeri mekânı ile kurduğu bağ üzerinden ele alıyoruz

Yazı: Cem Sorguç

Murat Germen, Muta Morphosis, İstanbul, Bereketzade, Beyoğlu, 40x20 cm

Maçka Sanat Galerisi memleketin yarım asırlık sanat hafızası, çağdaş sanat tarihi. Bilhassa 1980’ler sonu ve 90’lar Türkiye’sinin çağdaş sanat alanının önemli bir platformu. Mimar Mehmet Konuralp’in 10’un katlarından müteşekkil mekân tasarımı da kentin mühim mekânsal hafızalarından biri. Konuralp 1976’da yarı gömük ve apartman içinden girilen bir apartman görevli dairesinin önünü kazıp kaldırımdan girilebilecek biçimde açarak burayı bir sanat galerisine dönüştürüyor.

“Eğer bir galeri tasarlıyorsanız, orada eserlerini sergileyecek sanatçılar için bir kap yapıyorsunuz.” diyor Mimar Mehmet Konuralp bir mülakatında.

Temsilin arkasında kalmaya, durmaya niyet eden galeri kurgusu zaman içinde öyle kuvvetli bir bağlam oluşturuyor ki burada çalışan çağdaş sanatçılar için Konuralp’in mekânı bir kap, ölçek oluyor. Karolaj bir bağlamsal öğe olarak mekânı temsil ile bir araya getiriyor. Ayşe Erkmen, Serhat Kiraz, Fronçois Morellet, Daniel Buren gibi birçok sanatçı mekânın bu karolaj ölçeğini sergilerde zaman zaman kullanmış sanatçılar.

Murat Germen, Mirage #8, 125x84 cm

Galeri cephesi, etraf duvarı ve iç mekânı 10x10 santimetre seramik karolardan oluşuyor. Bozüyük’te Konuralp’in çabası ile yaklaşık 50 yıl önce üretilen doğal menşeli karolar zamanla yaşını, bulunduğu yerin ruhunu galerinin cildine taşıyor. Yıllar boyu üzerine düşen nefeslerin, dumanların, bakışların kaşesi bugün hareleriyle bize yansıyor. Ve bugünlerde kare kodlarının ötesinde bu zamana kadar sindirdiği zamanı da bir sergiyle içinde bulunduğu şehre ilişkilendiriyor.

Maçka’nın kalbinde, yerini bilseniz de kaçırma ihtimali taşıdığınız bu niş mekâna “kıvrılan bir duvar” ile bir antre oluşturan “çökük avlu”ya bugünlerde girdiğinizde karşınıza optik bir giz çıkıyor. Konuralp’in 10x10 gridi Germen’in pikseli olarak önünüzde beliriyor. Mekânın çıplak, kadim gerçeği sayısal dünyanın gerçek olmaya gayret eden temsil formatına el veriyor. Öyle ki ilk görünenin, tek gerçek olan o ilk görüntünün görmemize izin verdiğinden daha fazlasını görmemize müsaade etmesi. 

Görülmemiş görünür hale gelerek görülmezi ihlâl edebilir. 

Serap|Mirage, Sergiden görünüm. Maçka Sanat Galerisi'nin izniyle

Birkaç senedir galiba iyiden iyiye ilerleyen astigmatım var. Hâlâ kabullenemedim. Gözlük kullanmakta güçlük çekiyorum. Net gördüğüme kendimi inandırıyorum ve zaman zaman da buna kanıyorum. Galerinin arka tarafında Germen’in küçük ebat çalışmaları var. İlk bakışta bana flu ama tanıdık bir kadraj olarak beliriyor. Siluetin hissettiren ama kendini doğrudan ele vermeyen konturu. Optik yanılsamanın bendeki arazdan değil Germen’in niyetinden geldiğini anlamam için gözlüğü ikimizin arasına iliştirmem gerekiyormuş. Serap ya da sarap, etimolojik kökeni itibariyle dolaylı olarak “yaklaşınca giden, kaçan” manasına da geliyor. Nasıl yaklaştığınıza bağlı kaçan ya da kaçıran olabilirsiniz.

Maçka Sanat Galerisi’nin iç, dış tüm karolajı Germen tarafından taranmış, belgelenmiş. Buraya ve bu zamana dair çalışmalar elde edilen bu veri ile süperpoze edilerek çalışılmış. Sergiyi de mekânı da birbirlerinde ayıramaz bir halde deneyimlemek zorundasınız. Çağdaş sanat içerisinde çoğu zaman iğretileşen bağlamsal yerleştirme mefhumuna karşın burada genetik hafızamızdaki arketipal tavırların mekânla hemhal karşılığına şahit oluyoruz. 

Seramik karoların doğal hali ya da zaman içerisindeki renk değişimleri, derzlerinin düzensizliği, mekânın yıllara sâri aldığı patina Germen’in eserlerinin tamamlayıcısı veya evveli.

Serginin ismi Serap. Kelime “çöl” ile de bir tamlama oluşturabilir. Serap aldatıcı gibi görünse de içerisinde umut barındırır. Serap bizi burada tutar, mücadeleyi, vazgeçmemeyi, inadı gerekçelendirir. Germen netlik ve belirsizlik arasındaki gerilimden bahsederek gördüğünüzün bulduğunuzla aynı olmayabileceğinden bahsediyor. Olası bu hayal kırıklığını anlamlandırmanın yola çıkış istasyonlarından biri neden bu olmasın? Germen’in çalışmaları kendi kendine bir gösterme ve gönderme içeriyor. 

Sergiye Selin Arslan’ın Aks-i Serap isimli medidatif, hipnotik ses çalışması omuz veriyor. Mekânı metronom belleyen aksak, bazen tereddüt eden bazen cüretkâr düzensiz sada Konuralp’in gridajı ve Germen’in piksellerine ayak uyduran BPM’i ile ölçekler arası bir çakıştırma oluşturuyor. Her ikise de mimari tedrisattan geçmiş Selin Arslan ve Murat Germen mimar Konuralp’in tasarladığı mekânı görsel ve ses yumağı ile tekrar örüyor. 

Yavaş yavaş içine çekildiğimiz Neo-Orta çağ için hatırlayalım: Ressam kurtulmak için kaybolmalıdır. 

Serap|Mirage, Sergiden görünüm. Maçka Sanat Galerisi'nin izniyle

---

*Başlık Slavoj Zizek’den alıp uzatıldı.  (Slavoj Zizek, Yamuk Bakmak, Metis 2004)