22 Ekim-19 Kasım 2024 tarihleri arasında gerçekleşecek 28. İstanbul Tiyatro Festivali’nin uluslararası sanatçılarıyla yaptığımız söyleşi dizisine 24 ve 25 Ekim tarihlerinde Zorlu PSM Turkcell Sahnesi’nde yer alacak Utsushi adlı butoh gösterisinin yönetmen yardımcısı Semimaru ile başlıyoruz
Röportaj: Ayşe Draz
Utsushi, Fotoğraf: Elian Bachini
28. İstanbul Tiyatro Festivali bu sene ilk kez Mehmet Birkiye küratörlüğünde ve uluslararası seçkisi bakımından geçen senelere göre daha dar kapsamlı bir programla gerçekleşiyor. Bu seçkinin en heyecanlandıran işlerinden biri ise Japonya ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin tesisinin 100. yıldönümü vesilesiyle – ve dolayısıyla muhtemelen Japonya’nın kültür politikaları sayesinde – ilk kez İstanbullu seyircilerle buluşacak olan Utsushi adlı butoh gösterisi. Butoh, 1950’li yıllarda Japonya’da geleneksel Japon kültüründen de esinlenerek ve bir yandan derin duyguları yansıtan öte yandan bedenin sınırlarını zorlayan estetik bir ifade arayışı olarak ortaya çıkan bir dans formu. Hem toplumun tabularına meydan okuyan, hem de yaşam, ölüm ve insan doğası gibi çok temel kavramları irdeleyen bu dans formu içerisinde performansçılar genellikle beyaza boyanmış bedenleri ile etnik veya cinsel kimliklerinden sıyrılarak evrensel bir temsiliyet peşindeler. Ancak bunun yanı sıra butoh gösterilerinde alışılmadık biçimler, renkler ve dokularla gösterinin dramatik vurgusunu daha da ön plana çıkaran grotesk kostümlere de sık sık rastlanabiliyor. Butoh dansının en önemli figürlerinden biri olan ve butoh’nun uluslararası alanda tanınmasına öncülük ederek bu özgün sanatsal ifadeyi evrensel bir dil haline getiren Ushio Amagatsu’nun topluluğu Sankai Juku, Utsushi adlı retrospektif eserleriyle seyircilerini yaşamı, ölümü ve doğayı vurgulayan döngüsel bir deneyime davet ediyor. Bu gösterinin yaratıcısı Ushio Amagatsu yakın zamanda vefat etmiş olduğundan biz de sorularımızı Utsushi’nin yönetmen yardımcısı Semimaru’ya yönelttik.
Utsushi, Fotoğraf: Elian Bachini
Sizce dansın özü nedir?
Bence dansın özü, zihnimle diğer şeyler arasında bir “tepki”.
Sanatın dönüştürücü gücüne inanıyor musunuz? Nasıl?
Evet. Sanat bir kişinin kalbinde gizlenen bilinci ve niyeti uyandırır.
Bir iş üretirken hangi kaynaklardan beslenir, nelerden ilham alırsınız? Rüyalarınızın işerinizde etkisi olur mu?
Günlük hayatta ilham, beklenmedik bir şekilde gelir ve birikir. Bir eser üzerinde çalışırken bu birikimden bir seçim yapıyorum. Eğer seçtiğim şey uyurken gördüğüm bir rüya ise bunun önemli bir anlamı oluyor.
Eğer zaten halihazırda bir adı yoksa, üzerinde çalışmakta olduğunuz yapıta adını vermeye ne zaman karar verirsiniz?
Amagatsu, izleyicilere dağıtılacak broşürlerin basımından hemen öncesine dek bir karar vermezdi. Öte yandan ben, çalışmaya başladığımda hemen geçici bir başlık belirliyorum.
Utsushi, Fotoğraf: Elian Bachini
Sanatınızı etkilediğini düşündüğünüz biri veya bir sanatçı var mı, varsa kim?
Mori Kyomaru, akıl hocam olan bir oyuncu. Ünlü bir figür ise Tadeusz Kantor.
Dünyanın mevcut durumunu değerlendirdiğinizde, bir sanatçı olarak sizin için en önemli ve acil konu nedir?
Başkalarının görüşlerine bağlı kalmamak, bir şeyin özünü kendim ayırt etmeye ve sunmaya devam etmek.
Bize butoh'un tarihçesi ve önemi hakkında biraz bilgi verebilir misiniz? Bu biçim bugünle nasıl ilişkileniyor?
60 yıldan uzun süredir aktif olarak butoh yapan birçok kişi var. Butoh’nun biçimi ve önemi hakkında tartışmayı eleştirmenlere bırakmak istiyorum. Ben Amagatsu ile Hijikata Tatsumi'nin anısını paylaşıyorum.
Utsushi izleyicisine ne anlatıyor; bu gösteriyi tek bir cümleye tercüme edecek olsaydınız, bu ne olurdu?
Sankai Juku'nun eserleri izleyiciye hitap etmeye veya bir şey aktarmaya çalışmıyor. Her bir seyirci onu kendine göre algılamalı.
Ushio Amagatsu, yani bir usta tarafından yönetilmiş, koreografisi yapılmış ve tasarlanmış bir eserin yönetmen yardımcısısınız; yaratıcısı vefat etmiş bir eserle çalışmanın zorlukları neler?
Sankai Juku, Amagatsu hayattayken onunla yaratıldı ve o vefat etmiş olsa bile benim pozisyonum değişmeyecek. Prodüksiyonda bir değişiklik yapmak gerektiğinde ise bunu Amagatsu'nun vasiyetine göre tasarlıyoruz.
İstanbul izleyicisine özellikle söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Bu, Sankai Juku'nun Türkiye'deki ilk performansı. Buraya yeni ilhamlar getirmesini umuyorum.
Commenti