22 Kasım - 8 Aralık 2024 tarihleri arasında gerçekleşen Atta Festival’in konuklarından Hermit adlı gösterinin yaratıcısı Simone de Jong ile konuştuk
Röportaj: Ayşe Draz & Mehmet Kerem Özel
Simone de Jong
2016 yılından beri Dünya Çocuk Hakları Günü olan 20 Kasım’ın etrafında İstanbul’da düzenlenen, Türkiye’nin bebekler ve çocuklar için ilk ve tek uluslararası sanat festivali Atta’nın bu yıl altıncı edisyonu gerçekleşiyor. Bugüne kadar yurt dışından birçok topluluğu ağırlamış olan festival, 0-3 yaş arası bebekleri, 3-18 yaş arası çocukları, gençleri ve onların beraberindeki yetişkinleri ile 3-18 yaş arası engelli çocukları ve gençleri tiyatro, dans, müzik, film ve sergilerin yanı sıra interaktif içeriklerle buluşturuyor. Bu yıl da festivalin programında bebekler için operadan, 7 yaş ve üzeri seyirciler için dansa, tiyatrodan pop-up performansa birçok gösteri yer alıyor. 22 Kasım - 8 Aralık 2024 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri, Danimarka, Fransa, Hollanda ve İrlanda’dan gelen toplulukların gösterileri ve Atta Festival’in kendi ve ortak yapımları İstanbul’da Alan Kadıköy, Arter, Caddebostan Kültür Merkezi, Hisar Okulları Kültür Merkezi ve Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi’nde sahneliyor. Festivalden bir gösteri de Eskişehir’deki Belediye Sanat ve Kültür Sarayı’na konuk oluyor.
On Soruluk Sohbetler dizimizde festival topluluklarından Simone de Jong’u ağırlıyoruz. 2015 yılında Amsterdam’da “hareket, müzik ve hayal gücüne dayalı yapıtlar üretmek” üzere kurulan Simone de Jong Company’nin sanat yönetmeni Jong, modern mim/fiziksel tiyatro ve müzik tiyatrosu alanlarında eğitim almış. Profesyonellere (Mısır, Belfast, Münih, Arnhem ve Amsterdam'da) ve çocuklara dersler veren sanatçı, çocuklar için iki romanın da yazarı. Öğretme, sahneye koyma ve yazma arasındaki etkileşime güçlü bir şekilde inanan Jong, çocuklarla buluşmanın yaratıcılığın yakıtı olduğunu düşünüyor.
Alan Kadıköy, Kadıköy Belediyesi ve Das Das’ın iş birliğiyle, Hollanda Kraliyeti’nin katkılarıyla İstanbul gösterimleri gerçekleşen Simone de Jong’un 2016 tarihli gösterisi Hermit (Münzevi), 7 Aralık Cumartesi günü Alan Kadıköy’de, 8 Aralık Pazar günü Das Das’da ikişer seans olarak sahnelenecek.
Hermit
Sizce performansın özü nedir?
Enerji. Bağlantı. Dikkat. Bir gerçeği paylaşmak.
Sanatın dönüştürücü gücüne inanıyor musunuz, ne şekilde?
Yaratıcı olursanız ve hayal gücünüzü kullanmayı öğrenirseniz daha iyi bir insan olacağınızı düşünüyorum. Çünkü bu şekilde diğer insanların gördüklerini ve hissettiklerini hissetmeyi ve görmeyi öğrenirsiniz. Ve bu durum ara sıra hayal dünyasında kaybolmanızı sağlar.
Sanat beni yükseltiyor, bana umut veriyor, dünyayı başka birinin bakışından görmemi sağlıyor. Avutuyor...
Bir yapıt üzerinde çalışırken, hangi kaynaklar size ilham veriyor? Çalışmalarınızda rüyalar rol oynuyor mu?
Bir çocuğun bakış açısından günlük yaşamdan sahneler. Kitaplar, çocuklara tiyatro öğretirken deneyimlediğim şeyler. Anılar. Kendi rüyalarımı uyanır uyanmaz unutmaya meyilliyim. Gösterilerde rüya sahneleri yapmayı seviyorum, çünkü o sahnelerin kendilerine has garip bir mantıkları var. Biz yetişkinler genellikle her şeyi bilinçli zihnimizle yapmak isteriz, oysa bilinçaltı da çok önemlidir.
Üzerinde çalıştığınız bir yapıta, eğer halihazırda bir ismi yoksa, ne zaman bir isim vermeye karar veriyorsunuz?
Mümkün olduğunca geç karar veriyorum.
Sanatınızı en çok etkilediğini düşündüğünüz sanatçı ya da kişi var mı? Eğer varsa, kim?
Bir kişi deği. Laurie Anderson, David Lynch, Federico Fellini, Josephine Baker, Janelle Monáe, De Jeugd van tegenwoordig, Rosalía, bir sürü harika koreografi ve tiyatro, flamenko, Roald Dahl, Studio Drift, yeni müzikler, sevdiğim insanlar...
Hermit
Dünyanın şu anki durumunu her anlamda göz önünde bulundurursak, bir sanatçı olarak sizin için en önemli ve acil konu nedir?
Çocuklara (ve yetişkinlere) birbirlerine karşı açık olmaları için ilham vermek. Çünkü her çocuk önyargısız doğar. Ve onlara hayal güçlerinin özgür olduğunu ve zor zamanlarda bile onlara yardımcı olabileceğini söylemek.
Çocuklar ve genç seyirciler için bir gösteri tasarlamak ile yetişkinler için bir gösteri tasarlamak arasında herhangi bir fark var mı? Ya da soruyu şu şekilde sorabiliriz: Çocuklar ve genç seyirciler için bir gösteri tasarlarken özellikle dikkat ettiğiniz şeyler var mı?
Genç seyirciler için çalışmak, sorumluluk sahibi olmak, onları ciddiye almak, onların bakış açısıyla bakmak demek. Onlar anın içindeler, dolayısıyla siz de öyle olmalısınız. Tepkilerinde dürüstler. Bu kolay bir iş değil çünkü ilgilerini kaybettiklerinde kibar davranmayacaklardır. Bu yüzden çok çalışmanız gerekir ama sonra ödüllendirilirsiniz. Onlarla bir şeyler paylaşmak çok güzel çünkü tanışabileceğiniz en açık insanlar. Gözlerinizi açarlar.
Çocuklar için gösteriler hazırlamanın yanı sıra iki de kitap yazdınız. Halbuki çocuklar için tasarladığınız gösterilerde kasıtlı olarak sözcük kullanmıyorsunuz. Çocuklar için işler üreten bir yazar ve koreograf olarak, kelime kullanma tercihi söz konusu olduğunda birbiriyle çelişen iki disiplinde tasarlamak hakkında ne hissediyorsunuz?
Eskiden yetişkinler için tiyatroda çalışıyordum, müzik tiyatrosu ve modern mim alanında performanslar sergiliyor ve bunlar için librettolar yazıyordum. Küçük çocukların dünyası başka bir dünya. Reggio Emilia pedagojisine göre 100 dilli bir dünya. Konuşma ve yazı dili bunlardan sadece ikisi. Diğerlerinin de ilgiye ihtiyacı var. Kitaplarım daha büyük çocuklar için, 8 yaşından itibaren dünyaları yine farklılaşıyor.
İstanbul'da Atta Festivali'nde seyredeceğimiz Hermit (Münzevi) adlı gösterinizin fikri nasıl ortaya çıktı?
Genelde her şey bir imgeyle başlar. Kafamda çok küçük bir evde yaşayan birinin imgesini gördüm. Ayrıca, çocukken çok sevdiğim bir kitapta bir münzevi vardı; gösterinin Hollandaca adı ona atıfta bulunuyor. İnsanların neden inzivaya çekilmek istediklerini ya da utangaç olduklarını ve diğer insanlarla nasıl ilişki kuracaklarını bilemediklerini hep anlamışımdır. Benim babam da biraz böyleydi.
İstanbullu genç seyircilere Hermit'i deneyimlemeden önce söylemek istediğiniz özel bir şey var mı?
Sadece gösterinin tadını çıkarın. Küçük çocukların hakkında ek bilgilere sahip olmadan gösteriyi seyretmesinin en iyisi olduğunu düşünüyorum. Sonrasında gösterideki şeyleri tekrar ettiklerine sıklıkla rastlıyoruz, onlar için bitmemiş oluyor. Ne zaman ve ne sıklıkla hatırlayacaklarını ve bunun onlar için ne anlama geldiğini asla bilemezsiniz. Bu çok güzel bir sır.
Hollanda Konsolosluğu'nun desteğiyle Atta Festivali’nde onlar için performans sergileyeceğimiz için çok mutluyum. Gösteri yapmak tohum ekmektir.
Comments