Savaşın kokusu nasıldır?

Çağla İlk, Misal Adnan Yıldız ve Sandeep Sodhi’nin küratörlüğünde; 8 Kasım 2024- 26 Ocak 2025 tarihleri arasında Staatliche Kunsthalle Baden-Baden'da gerçekleşen Deniz ve Sis sergisi Etel Adnan'ın aynı adlı kitabından esinleniyor. Sanatsal açıdan önemli olan, sanatsal olmayan bir temadan nasıl bir serginin geliştirildiğini göstermeyi amaçlayan sergi aynı zamanda AICA Almanya tarafından yılın sergisi seçildi

Deniz ve Sis, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden

Küratörlüğünü Çağla İlk, Misal Adnan Yıldız ve Sandeep Sodhi’nin üstlendiği Deniz ve Sis, sanatçı ve şair Etel Adnan'ın (1925–2021) aynı adlı kitabından esinleniyor. 20. yüzyılın gidişatını belirleyen iki dünya savaşıyla yüzleşmenin ciddiyetinden ve günümüze etkilerinden yola çıkan küratörler, geçmişle bugünü birbirine bağlayan bir sergi ortaya çıkarmayı amaçladı.

Deniz ve Sis, Kunsthalle'nin tarihiyle ilişkilendirilen iki tarihi konumdan (Käthe Kollwitz ve Otto Dix) 19 çağdaş sanatçının resim, fotoğraf, enstalasyon, heykel, video, ses, performans gibi çeşitli medyumlarla ürettiği yapıtlardan oluşuyor. Sergideki yapıtlar savaşın acısını ve istemsiz diasporayı ziyaretçiler için neredeyse fiziksel olarak hissedilebilecek bir yoğunlukla yansıtıyor.

Sergideki bu etkileşimler ziyaretçilere parkur boyunca rehberlik eden cömert görsel eksenlerle destekleniyor; ses parçaları herhangi bir rahatsız edici etkiye neden olmadan üst üste geliyor. Daha ziyade işler birbirleriyle iletişim kuruyor ve gündelik savaş, kaçış ve yıkım haberlerinin tek boyutluluğunu geride bırakan çok sesli, çok perspektifli bir yapı yaratıyor gibi görünüyor. Sergi, politik konuların sahnelenmesinin kişinin kendi görsel araçlarıyla sanatsal yansımasına dayandığı durumlarda çağdaş sanatın neler yapabileceğini gösteriyor.

Deniz ve Sis, sanatsal açıdan önemli olan, sanatsal olmayan bir temadan nasıl bir serginin geliştirildiğini göstermeyi amaçlıyor; sanat hiçbir noktada bir tezi ortaya koymuyor; aksine güçlü sanatsal konumlar kendi estetik söylemlerini geliştiriyor, bizi ana temaya yaklaştırıyor. Savaşın kokusu nasıldır, sesi nasıldır, savaştan etkilenenlerin bedenlerine ve zihinlerine ne yapar?

Deniz ve Sis, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden

Yael Bartana'nın film ve ses yerleştirmesi Dejenere Sanat Yaşamları (2010), 16 ülkede savaş engellileri için evrensel bir geçit töreni yaratmak amacıyla Otto Dix'in 1920 tarihli Savaş Sakatları adlı yapıtına gönderme yapıyor. Shilpa Gupta'nın Altered Inheritances – 100 (Soyadı) (2012-24) adlı çalışması, sürekli bir çizgi halinde sunulan yüzün üzerinde çerçeveli ve yarıdan kesilmiş fotoğraftan oluşuyor. Savaş, siyasi zulüm veya toplumsal ayrımcılık nedeniyle soyadını değiştirmek zorunda kalan kişilerin biyografilerini konu alıyor.

Öte yandan, Mariam Ghani'nin Eskiden Olduğun Dünyada Bir Delik Var (2024) isimli filmi, kısa, huzurlu anların yaşanmasına izin vererek bir belirsizlik atmosferi yaratmak için hızlı bir görüntü ve ses sekansı kullanıyor. Filmde bakımlı bir bahçeye bir çiftin neşeli giriş durumu ve deniz kenarındaki bir şehrin akşam havai fişeklerle görünümü, ardından hemen bombalı saldırıyı çağrıştıran gürlemeler ve parlamalar geliyor. Beş bölüme ayrılan film, önsezilerden ve çağrışımlardan besleniyor. Sonunda gelişigüzel görünen bir cümle, siyasi açıdan istikrarsız bölgelerdeki sürekli savaş ve yıkım deneyimini anlatıyor: "Sonrası yoktur, yalnızca geçiş vardır."

Deniz ve Sis, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden

Sergiyle birlikte Staatliche Kunsthalle Baden-Baden aynı zamanda kendi kurumsal tarihinin bir kısmını da görünür kılıyor ve 1914'te, Staatliche Kunsthalle'nin kuruluşundan beş yıl sonra ve Birinci Dünya Savaşı'nın başlangıcında Baden-Baden'de neler olduğunu ve nelere sebep olduğunu soruyor.